Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nu yayımladı. TMB tarafından yayımlanan rapor; Covid-19 salgınının etkilerinin azalmasıyla 2021 yılında küresel inşaat pazarında dünya ikinciliğini geri alan Türk müteahhitlerin, bu yıl Rusya-Ukrayna savaşının olumsuz etkileri altında kaldığını ortaya koydu.
Türk müteahhitler geçtiğimiz yıl gösterdikleri üstün performanslarıyla küresel inşaat pazarında dünya ikinciliğini geri almış ve Türkiye inşaat sektörünün bilinirliğini artırmışlardı. Bu yıl da zirveye oynama hedefiyle yurt dışındaki çalışmalarına hız kesmeden devam eden Türk müteahhitler, Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle yurt dışında bekledikleri başarıyı yakalayamadı.
“Türk müteahhitler, Rusya’da hedeflerinden uzak kaldı”
TMB tarafından, “Küresel Ekonomide Zor Kış Kapıda, Türkiye’de Seçime Doğru” başlığıyla yayımlanan analizde, inşaat sektörünün yılın üçüncü çeyrek dönemine ilişkin verileri kapsamlı biçimde değerlendirildi. Türk müteahhitlik firmalarının savaş sebebiyle lider pazar olan Rusya’da hedeflerinden uzak kaldığına dikkat çekilen raporda, “Yaşanmakta olan savaş, lider pazarı Rusya olan Türk inşaat sektörü için önemli bir darbe olmuş; yatırım iklimine dair olumsuzluklar, yurt dışı müteahhitlik hizmetleri açısından çeşitli zorluklar yaratmıştır. Savaşın küresel çaptaki etkileri ve diğer ekonomik dalgalanmalar kapsamında hammadde fiyatlarında ortaya çıkan artışların dünyada bir yatırım krizi oluşturarak sektör için bir başka sorun yarattığı da değerlendirilmektedir” denildi. Raporda, geçtiğimiz yıl Rusya pazarında Türk müteahhitlerce 11 milyar dolar tutarında yeni proje üstlenildiği ancak bu yılın ilk 9 ayında ulaşılan proje büyüklüğünün 396 milyon dolar ile sınırlı kaldığı bilgisi verildi.
Ukrayna’da da olumsuz bir etki gözlemleniyor
Raporda Rusya ile beraber, son dönemde üstlenilen projelerin düzenli biçimde artış gösterdiği Ukrayna’da da olumsuz bir etki gözlemlendiğine dikkat çekildi. Savaş sebebiyle yıkım meydana gelen Ukrayna ile Türkiye arasında imzalanan altyapı anlaşmasına da değinilen raporda, “Ticaret Bakanlığı ile Ukrayna Altyapı Bakanlığı arasında Lviv’de ülkenin savaş nedeniyle tahrip olan altyapısının yeniden inşası amacıyla imzalanan mutabakat zaptı öne çıkmıştır. Bu çerçevede Türk müteahhitlik ve müşavirlik sektörü süreçte aktif rol üstlenmeye hazır olduğunun altını çizmiştir” ifadelerine yer verildi.
Sektörün yeni pazar arayışında Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleri öne çıkıyor
Rusya ve Ukrayna savaşı nedeniyle yurt dışı projelerinde beklentilerini karşılayamayan Türk müteahhitlik firmaları, yeniden ısınan siyasi ilişkiler çerçevesinde Körfez ülkelerine yöneldi. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) başta olmak üzere yeni pazar arayışının hızla devam ettiğine vurgu yapılan raporda, sektörün bir süredir yakından takip ettiği Sahra-altı Afrika bölgesi ve Uzak Doğu ile Latin Amerika ülkelerinin de potansiyel pazarlar olarak izlendiği bilgisi verildi.
TMB TARAFINDAN YAYIMLANAN RAPORDA YER ALAN TESPİTLER İSE ŞU ŞEKİLDE OLDU;
Hedefler, küresel kriz baskısı altında: Geçtiğimiz yıl yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde kısa vade/yıllık yeni proje hedefi 30 milyar dolar olarak revize edilmiş, orta vadede ise bu rakamın 50 milyar dolar seviyesine yükseltilmesi öngörülmüştür. Son olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan da 24 Ağustos 2022 tarihinde Türkiye Müteahhitler Birliği’nin ev sahipliğinde düzenlenen “Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Ödül Töreni”nde yaptığı konuşmada, sektör için orta vadeli hedefi, küresel inşaat pazarının %10’u anlamına gelen 75 milyar dolar olarak ifade etmiştir. Diğer taraftan dünyada süren ekonomik kriz, Rusya-Ukrayna savaşı ve diğer önemli pazarlardan Irak ile Libya’daki iç karışıklıkların yurt dışı müteahhitlik hizmetlerine olumsuz etkileri mevcuttur.
Yurt dışında 8,7 milyar dolarlık yeni iş üstlenildi: Ticaret Bakanlığı verilerine göre Türk müteahhitler, 2022 yılının ilk 9 ayında 215 projeyle 8,7 milyar dolarlık yeni iş hacmine ulaşmıştır. İnşaat sektörünün ilk kez 1972 yılında yurt dışı pazarlara açılmasından bu yana ulaştığı portföy büyüklüğü, 131 ülkede üstlenilen 11 bin 365 projeyle toplam 462,2 milyar dolar olmuştur.
Dünya liginde Türkiye, yeniden ikinciliğe yükseldi: Dünya çapında referans alınan inşaat sektörü dergisi ENR (Engineering News Record), her yıl müteahhitlerin bir önceki yılda ülkeleri dışındaki faaliyetlerinden elde ettikleri gelirleri esas alarak yayımladığı “Dünyanın En Büyük 250 Uluslararası Müteahhidi Listesi”nin 2022 yılı sonuçlarını geçtiğimiz ağustos ayında açıklamıştır. Türkiye, listede bir yıllık aranın ardından 42 firması ile tekrar ikinci sıraya yükselmiştir. Birinci ise yine Çin olmuş, listeye bu ülkeden 79 firma girmiştir. Üçüncü sıraya gerileyen ABD’li firma sayısı 41 olmuştur.
Yurt içi faaliyetlerde daralma devam ediyor: İnşaat sektöründe geçtiğimiz yılın üçüncü çeyreğinden bu yana aralıksız biçimde süren küçülme derinleşmiş, sektör yatırımlarındaki düşüş ve artan girdi maliyetleri sorunu kronik hale gelmiştir. Genel iktisadi faaliyetteki artışa karşın sektörde izlenen bu tablo, ekonomik büyümeden ayrışmayı da göstermektedir. Geçen çeyrek dönemde yurt içinde olumlu mevsimselliğe rağmen yeni işlerde gerileme dikkat çekmiştir. Ekonominin genelinde 200’ün üzerinde alt sektöre yarattığı talep ve istihdam gücüyle öne çıkan inşaat sektörü, bu yılın ilk 2 çeyreğinde sırasıyla %7,7 ve %10,9 oranında küçülmüştür. Sektör, GSYH’den %5,4 pay almaktadır.
Konut piyasasında yavaşlama başladı: Ocak-Mayıs 2022 döneminde tarihi yüksek satış rakamlarına ulaşılan konut piyasasında yavaşlama başlamış; sektörde son dönemde arzda takip edilen düşüşe, ülkede konut sahipliğindeki gerilemeye rağmen talep tarafı da eşlik eder olmuştur Arzda artış konut piyasası için olumlu olacaksa da piyasadaki mevcut sorunlar için tek başına çözüm olarak görülmemektedir. Bu kapsamda makro ekonomideki dengeler önem taşımaktadır. Ülkemizde yıllık 800-850 bin konuta ihtiyaç duyulduğu düşünüldüğünde, yaşanan sorunlarla gerilemekte olan inşaat sektöründe üretimde artış sağlanmasına yönelik önlemler alınması ihtiyacı ayrıca sürmektedir.
Girdi maliyetlerindeki yüksek artış sürüyor: Sektörde girdi maliyetlerinde yaşanan yüksek artış sorunu sürmektedir. İnşaat maliyetlerindeki artışlar, konut fiyatları üzerinde yukarı yönlü baskı yaratmaya devam ettiği gibi kamu ile iş yapan müteahhitlere uzun süredir çok yüksek ek maliyetler ortaya çıkarmaktadır. Öte yandan sektörde hak ediş ödemelerinde dikkat çeken uzun süreli gecikmeler ve artan vergi yükü sorunu devam etmektedir. Bu gelişmelerin yansıması olarak, müteahhitlik firmalarının bir süredir borçluluk oranlarının yüksek seyrettiği izlenmekte, borç stoğunda artış da belirgin biçimde sürmektedir.
En az istihdam artışı inşaatta: İstihdam potansiyeli açısından kritik önem taşıyan inşaat sektörünün istihdam içindeki payı yaşanan sorunlarla birlikte 2017’de %7,5, 2018’de %7, 2019’da da %5,6 oranına gerilemişse de 2020’de %5,7’ye ve geçen yıl %6,1’e yükselmiştir. Bununla birlikte istihdam edilen kişi sayısı 2017 yılında 2,1 milyon iken 2020 yılında 1,5 milyona inmiş, 2021 yılında ise 1,8 milyon olmuştur. Temmuz 2022 itibarıyla ücretli çalışanların sektörlere dağılımına bakıldığında %2,4 ile yıllık en az artış inşaat sektöründe yaşanmıştır. TÜİK’in söz konusu verisinde ana sektörler ortalaması %6,1 olmuştur.
